تأثیر واکسن
- واکسنها تأثیر گسترده ای بر روی سلامت افراد دارند که فراتر از شخصِ واکسینه شده تعمیم مییابد.
- واکسنها می توانند اثر مثبتی روی سلامت، رشد شناختی و بهره وری افراد بر جای بگذارند.
- موفقیت گسترده تر [واکسنها] نیازمند یک پوشش واکسیناسیون است که برای قطع زنجیره ی انتقال یا سرایت بیماری کافی باشد.
- ایمنسازی می تواند [ویژگی های] همه گیری بیماری ها را تغییر دهد که نیازمند تغییراتی در راهبردهای واکسیناسیون می باشد.
- تضمین تداوم موفقیت ایمنسازی یک مسئولیت مشترک محسوب می شود.
مقدمه و دورنمای تاریخی
واکسیناسیون پیشگیرانه یکی از کم هزینه ترین و مؤثرترین شیوه های مداخله ی پزشکی به شمار می رود. از اقدامات جنِر در سال ۱۷۹۶ تا واکسنهای جدیدی که مبتنی بر شناخت بهتر ما از زیست شناسیِ مولکولی هستند، ایمن سازی عواقب بیماریهای عفونیِ فاجعه بار را کاهش داده است. در قرن هجدهم واکسن ویرس آبله گاوی را داشتیم؛ در قرن نوزدهم لویی پاستور و امیل روکس نشان دادند که ارگانیسم های غیرفعال یا ضعیف شده می توانند ایمنی به وجود آورند؛ و در قرن بیستم شاهد شدت گرفتن روند ساخت واکسنهای جدید بودیم که فناوریهای نوین فراوانی را شامل می شدند.
تأثیر واکسن ها چگونه مورد سنجش قرار می گیرد؟
ایمن سازی از زمانی که ابداع و معرفی شد، موضوعی مجادله انگیز بوده است؛ به گونه ای که مخالفان ادعا میک ردند این روش غیرطبیعی و آلوده کننده است. با این وجود، ایمنسازی یکی از رایجترین و موفقیت آمیزترین شیوه ها در بین تمامی مداخلات سلامت محور (بعد از تأمین آب آشامیدنی سالم) بوده است. دلیل این امر ساده است: اولین پویش های ایمنی سازی، بیماریهایی را هدف قرار دادند که دارای نرخ مرگ ومیر و شیوع بسیار بالایی در جوامع شان بودند. اثر چشمگیر ایمنسازی بر روی بیماریهایی که پیش از آن، بخش اجتناب ناپذیری از زندگی روزمره تلقی میشدند، آنچنان گسترده و به آسانی مشهود بود که حمایت فوق العاده ی عموم مردم از آن را در پی داشت.
برنامه های بعدی که سرانجام بیماری آبله (و امروزه فلج اطفال) را ریشه کن کردند، بر اساس همان اجماع همگانی تدوین شدند. مزایای از بین بردن یک بیماریِ شناخته شده و بسیار هراس انگیز به قدری آشکار و بدیهی است که وقتی این کار به لحاظ فنی امکانپذیر شود، حمایت مردمی و سیاسیِ موردنیاز جهت پیاده سازی برنامه ی مورد نظر تضمینی است. امروزه نیز این امر همچنان قابل مشاهده است؛ بیماری همه گیر ابولا در سال ۲۰۱۴ در غرب آفریقا ناچاراً باعث ایجاد فشار سیاسی جهت ساخت واکسن برای این بیماری شد. اما غیر از مزایای آشکار [واکسیناسیون] برای سلامتی، طبق برآوردها ریشه کن کردن آبله (که هزینه ی آن در مجموع حدود ۱۰۰ میلیون دلار بود)، سالانه ۳۵/۱ میلیارد دلار صرفه جویی به دنبال دارد. پس از اتمام پویش ریشه کن کردن فلج اطفال، به طور مشابه برآورد می شود که این کار حدود ۵/۱ میلیارد دلار در سال صرفه جویی داشته و جان میلیونها نفر را نجات داده است. اما پویش ریشه کن کردن فلج اطفال همچنین یکی از عواملی را برجسته نمود که سنجش تأثیر [واکسیناسیون] را بسیار مهم و دشوار میکند؛ به عبارت دیگر، با محو شدن بیماریهایی که قبلاً هراس انگیز بودند، مزایای ایمن سازی کمتر مشخص می شوند؛ در حالی که هزینه های آن کماکان مشهود هستند.
کارایی، ثمربخشی و تأثیر واکسن
کارایی واکسن برابر است با ایمنی مستقیمی که توسط واکسن تحت شرایط بهینه برای فردِ واکسینه شده فراهم می شود، و معمولاً معطوف به پیشگیری از پیامدهای بالینیِ مشخص است (مانند مننژیت، بستری شدن در بیمارستان، یا مرگ). هنگامی که یک عامل بیماریزا قادر به ایجاد مجموعه ای از نشانه های بالینی مختلف باشد، تحلیل اولیه متمرکز بر یک نشانه ی بالینی بخصوص خواهد بود (مانند بیماری پنوموکوکی مهاجم طی یک پژوهش مربوط به واکسن پنوموکوک)، در حالی که تحلیل های ثانویه ممکن است شامل نشانه های بالینی دیگری به عنوان نقطه هدف باشند (مانند پنومونی، برونشیولیت، التهاب گوش میانی). در برخی از پژوهشهای حوزه واکسن، نقاط هدف اصلی ممکن است همیشه مربوط به بیماری بالینیِ مشخصی در آن برهه نباشند زیرا هدف پیشگیری از بیماری ای است که شاید بعداً در زندگی فرد نمایان شود (مانند سرطان بعد از عفونت HPV). در این صورت از نقاط هدف جایگزین (مانند نظارت ایمنی شناختی یا ایزولاسیون عامل بیماریزا) میتوان به منظور کاستن از هزینه های آزمایشات فاز ۳ استفاده نمود. در بعضی از موارد تحلیل اولیه ممکن است فقط پیشگیری از بیماری را در رابطه با انواع میکروارگانیزم های قرارگرفته در واکسن مد نظر قرار دهد. به علت ایمنی متقاطع فراهم شده (برای مثال توسط واکسنهای دوگانه پنوموکوک، واکسنهای HPV، و واکسنهای روتاویرس، تحلیلهای ثانویه ممکن است در بر گیرنده ی عفونتهای مرتبط با نوع غیر واکسینه باشند. گزینش مناسب نقطه هدف اصلی بسیار حائز اهمیت است زیرا تأثیر مستقیمی بر روی انتخاب مناسبترین طرح مطالعاتی دارد. با این وجود، از آنجایی که کارایی واکسن سابقه بروز بیماری مربوطه را مد نظر قرار نمیدهد، ممکن است تأثیر کامل واکسن بر سلامت عمومی را نشان ندهد.
